2017-10-29
Wyrokiem z dnia 25.10.2017 r. prawie C 106/16 Polbud – Wykonawstwo sp. z o.o., w likwidacji, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznał za niezgodne z unijną zasadą swobody przedsiębiorczości regulacje polskiego Kodeksu spółek handlowych uzależniające przeniesienie siedziby statutowej polskiej spółki z o.o. do innego państwa Unii Europejskiej od przeprowadzenia likwidacji w Polsce.
Wyrok zapadł na tle następującego stanu faktycznego.
Polbud jest polską spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Łącku. Walne zgromadzenie wspólników tej spółki powzięło zgodnie z art. 270 pkt 2 Kodeksu spółek handlowych uchwałę o przeniesieniu siedziby spółki do Luksemburga. W polskim KRS dokonano wpisu otwarcia likwidacji spółki. Uchwała o przeniesieniu siedziby została następnie wykonana w Luksemburgu, gdzie doszło do rejestracji przeniesienia.
Następnie, Polbud złożyła do sądu rejestrowego wniosek o wykreślenie z KRS. Wniosek ten został uzasadniony przeniesieniem siedziby spółki do Luksemburga. Sąd rejestrowy wezwał spółkę Polbud do przedłożenia szeregu dokumentów wymaganych w postępowaniu likwidacyjnym, między innymi uchwały zgromadzenia wspólników wskazującej przechowawcę ksiąg i dokumentów rozwiązanej spółki, sprawozdań finansowych za poszczególne okresy, a także uchwały zgromadzenia wspólników w przedmiocie zatwierdzenia sprawozdania likwidacyjnego.
Polbud nie zastosowała się do wezwania argumentując, że spółka nie uległa rozwiązaniu ani nie dokonano podziału majątku spółki pomiędzy wspólników, a przyczyną złożenia wniosku o wykreślenie z rejestru było przeniesienie siedziby spółki do Luksemburga, gdzie istnieje ona nadal jako spółka prawa luksemburskiego. W tych okolicznościach sąd rejestrowy oddalił wniosek o wykreślenie z powodu niezłożenia wymaganych dokumentów.
W toku instancji sprawę rozpatrywał Sąd Najwyższy, który wystąpił do TSUE z pytaniami prejudycjalnymi zmierzającymi do ustalenia zgodności z unijną zasadą przedsiębiorczości regulacji polskiego Kodeksu spółek handlowych uzależniających przeniesienie siedziby statutowej polskiej spółki z o.o. do innego państwa Unii Europejskiej od przeprowadzenia likwidacji w Polsce. TSUE wydał wyrok o następującej treści
„1) Artykuły 49 i 54 TFUE należy interpretować w ten sposób, że swoboda przedsiębiorczości ma zastosowanie do przeniesienia statutowej siedziby spółki utworzonej na mocy prawa jednego państwa członkowskiego na terytorium innego państwa członkowskiego w celu przekształcenia jej w spółkę prawa tego innego państwa członkowskiego, w zgodzie z warunkami ustanowionymi w ustawodawstwie tego ostatniego państwa, któremu to przeniesieniu nie towarzyszy przeniesienie miejsca rzeczywistej siedziby rzeczonej spółki.
2) Artykuły 49 i 54 TFUE należy interpretować w ten sposób, że postanowienia te stoją na przeszkodzie przepisom państwa członkowskiego, które uzależniają przeniesienie statutowej siedziby spółki utworzonej na podstawie prawa jednego państwa członkowskiego na terytorium innego państwa członkowskiego w celu przekształcenia jej w spółkę prawa tego innego państwa członkowskiego, w zgodzie z warunkami ustanowionymi w ustawodawstwie tego ostatniego państwa, od przeprowadzenia likwidacji pierwszej spółki.”
Powyższy wyrok może mieć doniosłe konsekwencje praktyczne.
Po pierwsze Trybunał uznał, że unijna zasada swobody przedsiębiorczości obejmuje swoim zakresem przeniesienie siedziby statutowej spółki z jednego państwa członkowskiego do drugiego. Państwo członkowskie nie może zatem zabronić przeprowadzenia takiego przeniesienia, a wszelkie ograniczenia w tym zakresie muszą być uzasadnione nadrzędnymi względami interesu ogólnego, adekwatne i proporcjonalne.
Po drugie, jak podkreślił Trybunał w punkcie 38. omawianego wyroku "(...) sytuacja, w której spółka utworzona zgodnie z ustawodawstwem jednego państwa członkowskiego pragnie przekształcić się w spółkę prawa innego państwa członkowskiego, czyniąc zadość kryterium przyjętemu przez to drugie państwo dla celów powiązania spółki z jego krajowym porządkiem prawnym, wchodzi w zakres swobody przedsiębiorczości, chociażby owa spółka wykonywała zasadniczą część, a nawet całość swej działalności gospodarczej w pierwszym z tych państw członkowskich". Ponadto jak wskazał Trybunał w punkcie 40. wyroku "(…) okoliczność ustanowienia statutowej lub rzeczywistej siedziby spółki w zgodzie z ustawodawstwem państwa członkowskiego w celu korzystania z korzystniejszych przepisów sama w sobie nie stanowi nadużycia". Państwo członkowskie nie może zetem zabronić przeniesienia siedziby statutowej spółki zarejestrowanej na jego terytorium do innego kraju z tego tylko powodu, że spółka w ogóle nie będzie prowadziła działalności gospodarczej w tym drugim kraju. Przeniesienie statutowej siedziby nie musi mieć podstaw ekonomicznych i nie musi wiązać się z przeniesieniem do drugiego państwa rzeczywistego wykonywania działalności gospodarczej. Chęć skorzystania przez spółkę z korzystniejszych przepisów w innym państwie członkowskim nie stanowi nadużycia.
Po trzecie, niezgodne z zasadą swobody przedsiębiorczości jest ustanowienie w prawie krajowym wymogu przeprowadzenia likwidacji przed wykreśleniem z krajowego rejestru spółki przeniesionej do innego państwa, zgodnie z przepisami tego drugiego państwa. Stosowanie tak restrykcyjnych wymogów uznane zostało przez TSUE za nieproporcjonalne. Ryzyko naruszenia interesów wierzycieli, wspólników mniejszościowych i pracowników (nadrzędne względy interesu ogólnego) może bowiem zostać osiągnięte za pomocą mniej restrykcyjnych środków.
Jak zatem wynika z zasady pierwszeństwa stosowania prawa unijnego, po 25 października 2017 roku sąd polski rozpoznający sprawę przeniesienia statutowej siedziby spółki polskiej do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, powinien odmówić zastosowania przepisów Kodeksu spółek handlowych przewidujących obowiązek przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego w Polsce ze względu na ich niezgodność z unijną zasadą swobody przedsiębiorczości (art. 49 i 54 TFUE). Ponadto, jak wynika z zasady lojalnej współpracy, oczekiwać należy uchylenia przez polskiego ustawodawcę niezgodnych z prawem unijnym regulacji krajowych.
Więcej informacji na temat procedury przeniesienia siedziby spółki za granicę i praktycznych problemów z tym związanych znaleźć można w treści jednego z wpisów na prowadzonym przeze mnie blogu:
